Co to jest autyzm?
W marcu w szkole rozmawiamy z dziećmi o niepełnosprawności. Tematyka poruszana jest na lekcjach wychowawczych i przedstawiana na gazetkach szkolnych. Coraz częściej w naszym środowisku jako niepełnosprawność, pojawia się spektrum autyzmu, dlatego chcę poruszyć właśnie ten temat.
Autyzm to całościowe zaburzenia rozwoju, ale nie stanowi jednej grupy. Wynika to z zaburzeń dziedzicznych i wychowania. Dlatego zaburzenia ze spektrum autyzmu występować będą zarówno u osób z niepełnosprawnością intelektualną jak i osób o wysokim poziomie IQ. Możliwy jest zarówno brak mowy bądź nadmierną gadatliwość; silna potrzeba izolacji społecznej lub niemożność powstrzymania się od kontaktów z innymi ludźmi (bywa że niewłaściwymi albo niezdarnymi); wzmożone potrzeba ruchu i uczenie się o niezwykłych zagadnieniach (za: Klin A. w Goldstein S., Naglieri Jack A. , Ozonoff S. (2017))
Wielka ilość objawów autyzmu w rzeczywisty sposób hamuje postęp badań nad przyczynami i metodami leczenia zaburzeń autystycznych. Naukowcy nie są w stanie wyodrębnić grup o takich samych objawów co pomogłoby w znalezienie czynników mających wpływ na pojawienie się określonych, autystycznych cech. Coraz częściej pojawiają się jednak głosy, że autyzm jest w dużej mierze dziedziczny. Często po przeanalizowaniu historii rodzinnych rodzice lub lekarze prowadzący zauważają podobne zachowanie u członków bliższej jak i dalszej rodziny.
Według wcześniejszych kryteriów medycznych autyam obejmował doświadczanie przez dziec problemów w następujących dziedzinach:
1. kontakty międzyludzkie – problemy szczególnie dotyczące komunikacji pozajęzykowej (języka ciała, kontaktu wzrokowego, mimiki),
2. komunikacja – trudności z podtrzymywaniem lub rozpoczynaniem rozmów, używanie interesujących tylko dziecko tematów,
3. wąski zakres zainteresowań lub zachowań – nadmierne zainteresowanie jednym tematem.
4.zaburzenia w przynajmniej jednej z następujących dziedzin: zabawa z wykorzystaniem wyobraźni, odgrywanie ról, pragmatyczne wykorzystanie języka.
(za: Kutscher M.L.)
W nowszej klasyfikacji scalono wszystkie jednostki diagnostyczne w jedną wspólną jednostkę o nazwie zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD, Autism Spectrum Disorder) Słowo „spektrum” odnosi się do różnic i nasilenia objawów w grupie pacjentów z ASD oraz wskazuje na powiązanie pomiędzy populacją ogólną a osobami z tą diagnozą. Klasyfikacja zaburzeń ze spektrum autystycznego wciąż jest dość płynna. Objawy mogą się zazębiać, występować równocześnie w różnych kombinacjach oraz natężeniu a także zmieniać się w czasie życia dziecka. (za: Kutscher M.L.)
Aby zdiagnozować zachowania autystyczne dziecko musi mieć co najmniej sześć objawów,z trzech zestawów, przy czym co najmniej dwa z pierwszego zestawu kryteriów i co najmniej po jednym z drugiego i trzeciego zestawu.
Pierwszy zestaw zawiera upośledzenie interakcji społecznych, objawiające się zaburzeniami zachowań niewerbalnych (także kontaktu wzrokowego), mimiki, postawy ciała, i gestykulacji stosowanych w kontaktach społecznych, brakiem rozwijania relacji z rówieśnikami stosownymi do wieku, wyraźnym ograniczeniem dzielenia się emocjomi lub zainteresowaniami, brakiem zainteresowania otoczeniem.
Drugim zestaw odnosi się do jakościowych zaburzeń komunikacji tj. brakiem mowy bądź jej opóźnieniem; upośledzeniem zdolności do inicjowania lub podtrzymywania rozmowy u osób z prawidłowo rozwiniętą mową, powtarzania w mowie, brakiem spontanicznej zabawy stosownej do wieku.
Trzeci zestaw kryteriów obejmuje powtarzające się i stereotypowe zachowania lub aktywności takie jak: zaabsorbowanie zachowaniem, które jest nieprawidłowe pod względem intensywności, przesadne przywiązanie do specyficznych zwyczajów i rytuałów; powtarzające się przyzwyczajenia ruchowe bądź uporczywe zaabsorbowanie częściami przedmiotów.
Diagnoza dziecka bądź osoby powinna jednak skupiać się na całej postaci. Nie tylko suche kryteria zawarte w dostępnych arkuszach, ale też całokształt rozwoju jednostki w okresie życia, jej pochodzenie społeczne i oczywiście rodzinne. Dopiero zebrawszy cały zestaw informacji można wysnuwać wnioski o ewentualnej diagnozie spektrum autyzmu. Najważniejsze jest jednak wczesne zauważenie problemu i działania w kierunku diagnozy. Pamiętajmy, że nie każde dziecko, które lubi dinozaury jest osobą ze spektrum autyzmu. Potrzeba spojrzenia specjalistów, czy w szkole, czy w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, które pomoże wykluczyć lub skieruje na dodatkowe badania.
W swoim artykule korzystałam i serdecznie polecam:
1. Attwood T. (2012). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Przeł. A. Sawicka – Chrapkowicz. Gdańsk: Wyd. Harmonia Universalis.
2. Goldstein S., Naglieri Jack A., Ozonoff S. (2017). Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu. Przeł. Andruszko R. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
3. Kutscher Martin L. (2007) Dzieci z zaburzeniami łączonymi. Przeł. R. Waliś. Warszawa: Wyd. K.E. LIBER.
4. Notbohm E., ZyskV. (2016). 1001 Poradnik dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera. Przeł. A. Haduła. Kraków:Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
mgr Aleksandra Zaorska
